ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

ΦΙΛΩΝ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΥΣ

ΦΙΛΩΝ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΥΣ

Ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς ή Φίλων ο Ιουδαίος (20 π.Χ. - 50 μ.Χ.) ήταν ελληνιστής Ιουδαίος φιλόσοφος και συγγραφέας, ο οποίος γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, η οποία αποτελούσε εκείνη την εποχή κέντρο της εβραϊκής διασποράς.

Οι ελάχιστες βιογραφικές πληροφορίες για τον Φίλωνα προέρχονται από τα δικά του έργα, συγκεκριμένα στο έργο του Πρεσβεία προς Γάιον, και από τον Ιώσηπο στο έργο του Ιουδαϊκή Αρχαιολογία.

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Ο Φίλων χρησιμοποίησε την αλληγορία για να αναμείξει και να εναρμονίσει την ελληνική φιλοσοφία με την ιουδαϊκή θρησκεία. Η μεθοδολογία του περιλάμβανε πρακτικές τόσο της ιουδαϊκής ερμηνευτικής όσο και της στωικής φιλοσοφίας. Βασική του ασχολία υπήρξε η ερμηνεία και η ανάλυση των θεολογικών προβλημάτων της Παλαιάς Διαθήκης, κάτω από το πρίσμα της πλατωνικής και πυθαγόρειας φιλοσοφίας. Είχε πυθαγοριστικές επιρροές, όπως η κρυπτοσυμβολιστική και η προσκόλληση στην αυτοπειθαρχία ως προετοιμασία για την αθανασία.

Αν και τα έργα του δεν έγιναν ευρέως αποδεκτά από τους συγχρόνους του, οι χριστιανοί εκκλησιαστικοί πατέρες, από το 150 μ.Χ. και μετά, έκαναν δεκτό το έργο του με ενθουσιασμό εντοπίζοντας σε αυτό μια μορφή κρυμμένου Χριστιανισμού. Οι φιλελεύθεροι, εκκοσμικευμένοι Ιουδαίοι της Αλεξάνδρειας αντιμετώπιζαν τον Φίλωνα ως ιουδαϊκό αντίστοιχο του Πλάτωνα.

Κατά το Φίλωνα, ο Θεός είναι ον καθαρό, τέλειο και υπερβατικό, δημιουργός του κόσμου που είναι ύλη ατελής και ακάθαρτη. Η αντίληψη του Φίλωνος περί Θεού επηρεάστηκε έντονα από πλατωνικές ιδέες. Θεωρούσε ότι ο Θεός είναι Ένας, η απόλυτη Μονάδα, πέρα από κάθε έννοια πολλαπλότητας, και ότι δεν υπάρχει καμία γλώσσα που θα μπορούσε να περιγράψει την ύπαρξή Του.

Ο Φίλων ταύτισε τον Λόγο των Στωικών, δηλαδή την αρχή που συγκροτεί το σύμπαν, με την πρωτόκτιστη σοφία του Θεού που αναφέρεται στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα της Εβραϊκής Βίβλου, διά της οποίας πλάστηκε ο κόσμος, και αυτός ο συσχετισμός επηρέασε εμφανώς την πρωτοχριστιανική Χριστολογία.

Ο άνθρωπος είναι τμήμα του υλικού κόσμου, που έχει το προνόμιο του πνεύματος με το οποίο μπορεί να γνωρίσει την ύπαρξη, αλλά όχι την ουσία του Θεού. Ανάμεσα στο θεό και στον κόσμο βρίσκεται ο Λόγος, που προέρχεται από το Θεό και είναι τέλειος. Διαμέσου της ασκητικής (δηλαδή της απάρνησης της υλικής του φύσης) και της επαφής με το Λόγο, ο άνθρωπος έχει την ελευθερία και τη δυνατότητα αποκατάστασης της σχέσης του με το Θεό.

Ο Φίλων απέδιδε την προέλευση της ελληνικής φιλοσοφίας στην Πεντάτευχο. Σαν τον απόστολο Παύλο, ο Φίλων θεωρούσε ότι η σεξουαλική διαστροφή και αταξία αποτελούν σύμπτωμα ειδωλολατρίας. Απέρριπτε την ελληνική ηθική παράδοση και θεωρούσε την αποκαλυμμένη θρησκεία ανώτερη από τη φιλοσοφία. Αν και εξυμνούσε τη σπουδαιότητα της μελέτης των επιστημών η οποία με τη σειρά της προωθεί την εμβάθυνση στη φιλοσοφία με απώτερο σκοπό την υψηλού επιπέδου θεολογία, ο ίδιος υπήρξε εκλεκτικιστής, χωρίς να εντάσσεται σε κάποια συγκεκριμένη φιλοσοφική σχολή.

Ο Φίλων θεωρείται ως ο ιδρυτής της θρησκευτικής φιλοσοφίας στον Ιουδαϊσμό, τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ. Μάλιστα ο Φίλων είναι πλήρως εξελληνισμένος, παρουσιάζοντας ένα κατά πολύ ελληνικό πρόσωπο στον κόσμο. Ο Φίλων γνώριζε ελάχιστα ή καθόλου την εβραϊκή γλώσσα, καθώς η εβραϊκή γλώσσα και ο εβραϊκός πολιτισμός εξελληνίσθηκαν βαθμιαία και εύποροι Εβραίοι (όπως οι γονείς του Φίλωνος) εξασφάλιζαν για τα παιδιά τους φιλελεύθερη μόρφωση από Έλληνες εκπαιδευτές. Η άποψη που επικρατούσε ότι η μετάφραση των Εβραϊκών Γραφών (Παλαιά Διαθήκη) των Εβδομήκοντα στην ελληνική γλώσσα ήταν θεόπνευστη, τον απάλλασσε από την ανάγκη να κάνει αναφορές από το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο. Η φιλοσοφία του Φίλωνα επέδρασε αποφασιστικά στη διαμόρφωση της χριστιανικής σκέψης.